Wat is ADHD?

ADHD is een vaak erfelijke aandoening aan de hersenen, die gekenmerkt wordt door aandachts- en concentratie-problemen, hyperactiviteit, impulsiviteit, innerlijke onrust en beweeglijkheid. Mensen met ADHD hebben gelukkig een aantal zeer positieve eigenschappen. Zo gaan creativiteit, vindingrijkheid en vernieuwing vaak samen met ADHD.

Klik op een link om snel naar een onderwerp te gaan:

• ADHD
• Symptomen en Comorbiditeit
• ADHD kan ook leuk en handig zijn
• De neurobiologie van ADHD, in een notendop
• Behandeling van ADHD
• Wat je zelf kunt doen

ADHD

Attention Deficit/Hyperactivity Disorder, oftewel ADHD, is een neurobiologische aandoening aan de hersenen. Er worden drie types ADHD onderscheiden:

• ADHD-I, ook wel ADD-type genoemd. Dit is het overwegend aandachtstekort type.
• ADHD-H, het overwegend hyperactieve en impulsieve type. Hier staan ernstige en aanhoudende impulsiviteit en hyperactiviteit op de voorgrond.
• ADHD-C, het gecombineerde type. Zowel problemen van aandachtstekort als hyperactiviteit en impulsiviteit zijn aanwezig. Dit type ADHD komt het meeste voor en zal in deze tekst als uitgangspunt worden genomen.

De kenmerken van ADHD worden grofweg ingedeeld in drie groepen: Aandachts- en concentratiestoornissen, Hyperactiviteit en Impulsiviteit. Mensen met ADHD hebben problemen met de executieve functies, de hogere controlefuncties van de hersenen. Executieve functies hebben een controlerende en aansturende functie. Voorbeelden hiervan zijn:

• Verminderd vermogen het eigen gedrag, handelingen en gedachten op tijd te stoppen (responsinhibitie).
• Verminderd vermogen om flexibel van de ene situatie naar de andere situatie te gaan (flexibiliteit).
• Minder goede vaardigheid om informatie in het geheugen te houden om een taak te voltooien (werkgeheugen).

Symptomen en Comorbiditeit

Mensen met ADHD ondervinden in hun dagelijkse werkzaamheden vaak problemen die gerelateerd zijn aan de symptomen. Ze worden vaker ontslagen, hebben meer ongelukken, een slechtere gezondheid en ze doen het op allerlei gebieden beduidend minder goed dan mensen zonder ADHD.

De symptomen komen onder andere tot uiting in hun werk, relatie en sociale leven:

• Ze hebben moeite met luisteren
• Ze hebben geen aandacht voor details, met als gevolg veel ‘domme’ fouten in hun werk
• Ze hebben moeite hun aandacht bij hun taak te houden.
• Het is moeilijk om taken af te maken.
• Moeite hebben in het plannen van lange-termijn doelen.
• Moeite met het organiseren van hun gedachten.
• Slecht besef van tijd.
• Niet kunnen inschatten hoe lang taken duren.
• Dingen kwijtraken en vergeten.
• Taken uitstellen.
• Zwakke tijdmanagement vaardigheden.
• Doen voordat er gedacht is.

Mensen met met ADD-type, het overwegend onoplettende type, worden herkend aan:

• Dromerigheid.
• Passief lijken.
• Teruggetrokken zijn.
• Ongeorganiseerd zijn.
• Lijken niet te luisteren.
• Raken vaak dingen kwijt.
• Worden gemakkelijk afgeleid.
• Hebben moeite met sociale interacties.

Dit is slechts een greep uit de problemen waar mensen met ADHD voor kunnen komen te staan. Natuurlijk zijn niet alle mensen met ADHD hetzelfde en het is dan ook niet de bedoeling om ze allemaal over een kam te scheren. Waar de een meer moeite heeft met het afmaken van zijn of haar taken, heeft de ander meer moeite met zijn of haar impulsiviteit. Ook de gedragsuitingen zijn per persoon verschillend. Iedereen neemt zijn eigen karakter en levenservaringen mee in het totaalplaatje en op die manier zijn mensen met ADHD dus allemaal uniek. Het zijn eigenlijk net gewone mensen!

Problemen die vaak voorkomen naast ADHD zijn:

• Dyslexie
• Dyscalculie
• Beperkingen in het werkgeheugen (dit is het korte-termijn geheugen en het centraal executieve geheugen)
• Vertraagde motoriek (zowel de grove als fijne motoriek)

Daarbij kunnen er nog andere gedrags- en ontwikkelingsstoornissen voorkomen naast ADHD, comorbiditeit. Voorbeelden hiervan zijn ODD (oppositionele gedragsstoornis), CD (Antisociale gedragsstoornis), Syndroom van Gilles de la Tourette (Vocale en motorische tics), Stoornissen uit het autistisch spectrum (PDD-NOS, Asperger etc.) en angststoornissen, depressie of een bipolaire stoornis.

ADHD kan ook leuk en handig zijn

Gelukkig hebben mensen met ADHD vaak ook een aantal zeer positieve eigenschappen. Door hun onconventionele manier van denken kunnen mensen met ADHD anders en op een verfrissende manier tegen vanzelfsprekende zaken aankijken, wat vaak verrassende resultaten kan opleveren. Creativiteit, vindingrijkheid en vernieuwing gaan vaak samen met ADHD, evenals trouw en loyaliteit.
Allemaal eigenschappen die in het algemeen zeer gewaardeerd worden, ook door werkgevers. Het is dan ook niet voor niets dat, wanneer mensen met ADHD werk hebben dat ze leuk vinden, het hele waardevolle werknemers zijn. Hardwerkend, loyaal en betrouwbaar.

De neurobiologie van ADHD, in een notendop

Hoewel de exacte oorzaak van ADHD niet bekend is, wordt gedacht dat ADHD een gedragsstoornis is die geassocieerd wordt met veranderingen in de prefrontale cortex, het voorste gedeelte van de hersenen dat verantwoordelijk is voor hogere mentale functies, zoals het reguleren van gedrag en aandacht.

Onderzoek suggereert dat structurele veranderingen in de prefrontale cortex resulteren in het spectrum van ADHD-symptomen. Deze veranderingen kunnen veroorzaakt worden door tekorten of verminderde regulatie van boodschapperstoffen, de neurotransmitters.
De prefrontale cortex reguleert aandacht (snel afgeleid zijn), gedrag (hyperactiviteit en impulsiviteit) en emotionele respons.
Een afwijking in de neurotransmitter afgifte heeft mogelijk invloed op de functie van de prefrontale cortex. Studies wijzen uit dat verkeerde neurotransmitter niveaus een verzwakte functie van de prefrontale cortex tot gevolg kan hebben. Netwerken die de prefrontale cortex verbinden aan de rest van de hersenen zijn afhankelijk van de neurochemische omgeving. Twee neurotransmitters, dopamine en noradrenaline, spelen een kritieke en essentiële rol in de prefrontale cortex functie:

• Noradrenaline verhoogt de prefrontale cortex functie door de goede signalen te versterken. Hierdoor worden neuronale netwerk verbindingen versterkt, waardoor deze lange tijd achter elkaar signalen kunnen doorgeven.
• Dopamine versterkt de prefrontale cortex functie door ongepaste ruis te verminderen. Dopamine zorgt ervoor dat irrelevante informatie onderdrukt wordt.

Kleine veranderingen in de dopamine- en noradrenaline- huishouding in de hersenen kunnen een grote functievermindering van de prefrontale cortex tot gevolg hebben.

Behandeling van ADHD

De behandeling van ADHD bestaat vaak uit meerdere onderdelen. Alleen medicatie is vaak niet genoeg om bepaald gedragspatronen te verbeteren. Naast of in plaats van medicatie wordt daarom veel gekozen voor een andere manier om de ADHD-symptomen aan te pakken.

Medicatie

Veel mensen zijn wat huiverig om medicijnen te nemen voor ADHD. Ze zijn bang dat ze veranderen en dat ze zich met medicatie zich niet meer normaal voelen. Eenmaal gestart met medicatie, voelen ze zich vaak een stuk beter. Het lukt dan ineens wel om taken af te krijgen. Ze hebben minder last van impulsiviteit, waardoor minder conflicten ontstaan, er is meer structuur in hun gedachtegang, waardoor het beter lukt om dingen te onthouden, te luisteren bij gesprekken etc..

Methylfenidaat, waarvan de meest bekende het kortwerkende middel Ritalin is, is een stimulant. Bij juist gebruik is het niet verslavend. Methylfenidaat vermindert de heropname van dopamine en noradrenaline, waardoor het langer in de hersenen aanwezig blijft. Het zorgt ervoor dat de concentratie verbetert en het helpt de impulsiviteit te verminderen. Kortwerkend methylfenidaat dient meerdere malen per dag ingenomen te worden. In de tussenperiode kunnen mensen flink last krijgen van rebound, een effect waarbij de ADHD-symptomen verergerd aanwezig zijn. Het middel moet daarom regelmatig ingenomen worden om dit te voorkomen. Er zijn ook langwerkende middelen, zoals Concerta en Medikinet en Equasim, op de markt. Deze middelen hebben een vertraagde afgifte van methylfenidaat, waardoor het rebound-effect vermindert.

Behalve methylfenidaat kunnen nog andere middelen worden voorgeschreven, zoals:

• Dexamfetamine
• Atomoxetine
• Bupropion

Samen met uw arts zoekt u naar het best werkende middel.

Cognitieve gedragstherapie

Hoewel medicatie helpt bij het verminderen van de symptomen van ADHD, is het belangrijk dat ook het gedrag verandert om beter te functioneren. Dit kan onder andere door cognitieve gedragstherapie. Dit is een therapievorm waarbij gedragstherapie gecombineerd word met gesprekstherapie. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat de ervaringen uit het verleden de manier waarop we gebeurtenissen in het hier en nu ervaren, kleurt. Het gevolg hiervan is vaak gedrag dat niet past bij de situatie, niet-effectief gedrag. Deze oude en ingesleten gedragspatronen zijn moeilijk te veranderen. Negatieve gevoelens worden veroorzaakt door negatieve gedachten. Door de gedachten te veranderen, verandert het gevoel en zal het gedrag vanzelf meeveranderen.

Cognitieve gedragstherapie is een oplossingsgerichte therapievorm, waarbij de focus ligt op het heden en de toekomst. Er zijn veel professionele begeleiders, zowel coaches als psychotherapeuten, die deze vorm van therapie aanbieden. In het geval van ADHD wordt aangeraden een begeleider te zoeken die ervaring heeft met ADHD, Barbara Zijta Coaching biedt cognitieve gedragstherapie aan in een coachtraject.

Onderzoeken

Naast de twee bovengenoemde behandelingen, wordt veel onderzoek gedaan naar alternatieve behandelingen. Deze behandelingen zijn het proberen waard, al is hun effectiviteit op de lange termijn nog niet voldoende bewezen. een greep uit het aanbod:

• Neurofeedback
• Cogmed
• Eliminatiedieet van Lidy Pelsser

Niet alle behandelingen worden vergoed door zorgverzekeraars. Het is raadzaam zelf contact op te nemen met de zorgverzekeraar om te vragen of de behandeling in aanmerking komt voor vergoeding.

Wat kun je zelf doen?

Accepteer dat je ADHD hebt

Voor sommige mensen speelt ADHD zo’n grote rol in hun leven, dat je bijna kan zeggen dat ze het zelf zijn: ADHD-ers. Het is belangrijk te weten dat je nooit ADHD bent, maar ADHD hebt. En besef dat je bent geworden wie je bent, niet ondanks, maar dankzij ADHD.

Verzamel zoveel mogelijk kennis

Er zijn veel boeken geschreven over ADHD. Ga eens naar de bibliotheek en zoek specifiek naar boeken over ADHD bij volwassenen. Je zal er veel in herkennen en beseffen dat de ADHD-symptomen (negatieve èn positieve) jouw levensloop voor een groot deel bepaald hebben.

Erken dat veel van je problemen veroorzaakt worden door de ADHD-symptomen

Veel van je problemen worden veroorzaakt door ADHD-symptomen. Denk maar eens aan het niet halen van deadlines, de moeite die je hebt bij het afmaken van bepaalde taken, problemen in de communicatie met je partner, collega’s etc., de manier waarop jij eerst doet en daarna pas nadenkt over de gevolgen (die je dan vaak al ondervonden hebt).

Sport regelmatig

Bewegen en sporten verminderen de symptomen van ADHD. Bovendien vermindert het stress, wat zorgt voor een beter humeur. Doen dus!

Vraag hulp

Hulp vragen is een teken van kracht. Je erkent daarmee dat bepaalde dingen, zoals plannen, organiseren, etc., moeilijk voor je zijn. Soms is een klein zetje in de goede richting al voldoende om zelf verder te kunnen. Vraag je partner, familie, collega’s en vrienden om hulp, zodat jouw leven gemakkelijker wordt. Je zal bovendien zien dat mensen het heel fijn vinden anderen te helpen.

Wanneer je vastloopt in je functioneren, roep dan de hulp in van Barbara Zijta Coaching. Zij biedt zowel individuele- als relatie coachtrajecten aan, evenals workshops en trainingen. Kijk hier voor het aanbod.